به روزرسانی شده در تاریخ ۱۴۰۰/۴/۱
در غرب میدان امام و روبروی مسجد شیخ لطف الله عمارتی سر بر افراشته که به عنوان یکی از مهمترین شاهکارهای معماری اوائل قرن یازدهم هجری از شهرتی عالمگیر برخوردار‌است. این بنا کاخ عالی قاپوی است.
با بررسی های انجام یافته چنین استنباط میشود که کاخ عالی قاپوی دروازه مرکزی و مدخل کلیه قصرهائی است که در دوران صفویه در محدوده میدان امام احداث گردیده اند. کاخ عالی قاپو که نمونه منحصر به فردی از معماری کاخ های دوران صفوی است، در اوایل قرن یازدهم هجری (در بین سال های ۹۷۱ تا ۹۷۷ شمسی) بعد از انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان به امر شاه عباس اول در اصفهان ساخته شد و پادشاه صفوی سفیران و شخصیت های عالی رتبه را در عالی قاپوی به حضور میپذیرفته است.
آنچه سبب شده تا عالی قاپوی در زمره اثرها باشکوه و نفیس عصر صفوی قرار گیرد، مینیاتورهایی میباشد که کار هنرمند معروف عصر صفوی، رضا عباسی است. همینطور گچبری‌های ماهرانه آخرین طبقه کاخ عالی قاپو است که سالن آن «اتاق موسیقی» یا این که «اتاق صوت» هم نامیده می شود. این گچبری ها صدا را تنظیم می‌کنند، همینطور مانع از منعکس شدن صدا می گردند.
این سازه در دی ماه سال ۱۳۱۰ به شماره ۱۰۴ در فهرست اثرها ملی ثبت شده‌است.
همه چیز در مورد کاخ عالی قاپوی اصفهان
در غرب میدان امام و روبروی مسجد شیخ لطف الله عمارتی سر بر افراشته که به عنوان یکی از مهمترین شاهکارهای معماری اوائل قرن یازدهم هجری از شهرتی جهانی برخوردار است.
با دقت به منابع موجود در رابطه با سلسله صفوی و همچنین با در نظرگرفتن بررسی های صورت گرفته در مورد این ساختمان زیبا و بلند چنین استنباط میشود که کاخ عالی قاپوی دروازه مرکزی و مدخل کلیه قصرهائی است که در دوران صفویه در محدوده میدان امام احداث گردیده اند.
در حقیقت این سازه به مثابه یک محل ورود بزرگ و باشکوه میدان امام را به تیم دولتخانه و عماراتی مثل رکیب خانه، جبه خانه، سالن تیموری، سالن طویله، سالن سرپوشیده و کاخ چهلستون و دیگر عمارات مربوط می نموده است.
کاخ عالی قاپوی که مثال منحصر به فردی از معماری کاخ های عهد صفوی است، در اوایل قرن یازدهم هجری (در بین سال های ۹۷۱ تا ۹۷۷ شمسی) بعداز انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان به امر شاه عباس اول در اصفهان ساخته شد و فرمانروا صفوی سفرا و شخصیت های عالی رتبه را در عالی قاپوی به حضور میپذیرفته است. این کاخ دارای ۶ طبقه است که هر طبقه تزیینات منحصربه‌فرد دارد.
کاخ عالی قاپوی طی ۵ مرحله معماری و در طول جانشینان شاه عباس اول به خصوص شاه عباس دوم و سلطان سلیمان در بین ۷۰ تا ۱۰۰ سال ادامه و کامل شد. طول آن ۴۸ متر است و با راه پله‌های پیچ در پیچ می‌توان به هر طبقه رسید.
ساختمان کاخ عالی قاپوی
اصل سازه در عصر شاه عباس اول احداث شده و در زمان جانشینان وی الحاقات و تعمیراتی در آن صورت گرفته است. ساختمان دارای شش طبقه است که هر طبقه تزئینات مخصوصی دارد. اگر‌چه این قصر در عصر های بعداز صفویه لطمات بیشتری دیده است، هنوز هم شاهکارهایی از تزئینات و نگارگری های عصر صفویه در آن، بینندگان را به تحسین وا میدارد.
عالی قاپوی متشکل از دو کلمه و واژه «عالی» و «قاپوی» است که با هم به معنای «سردر بلند» یا «درگاه بلند» می باشند. از این سر در بلند که تماماً با سنگ سماق تشکیل شده به قصر وارد می شویم و به وسیله پله‌پله که در دو طرف تعبیه گردیده اند به طبقات فوقانی می رسیم.
در طبقه همکف دو سالن وجود دارد که در آن دوران به کارها اداری و دیوانی اختصاص داشت و صدرخانه یا کشیک خانه نامیده می شدند.
در طبقه سوم، ایوان بزرگی است که بر ۱۸ ستون بلند و رفیع و پایدار است. این ستون ها در آن زمان پوشیده از آئینه بوده و سقفی با صفحه های بزرگ که با نگارگری ها و آلت های چوبی تزئین شده بودند بر فراز آن قرار گرفته است. در اواسط این ایوان آبگینه زیبائی از مرمر و مس موجود هست که قرینه آن در تزئینات زیر سقف منعکس شدن یافته است.
این سالن از الحاقات کاخ عالی قاپوی که در دوران جانشینان شاه عباس اول ساخته شده است. در پشت این ایوان سالن بزرگی است با اتاق ها و طاق های بسیار که نگارگری های زیبائی بر دیوارهای آن به چشم می خورد.
از ایوان کوچکی که پشت این سالن است گنبد زیبا و معمولی توحید خانه نمایان است. در دوران صفویه در شب های آدینه گنبد محل تجمع صوفیان و دراویش بود. سالنی که این گنبد بر فراز آن پایدار است و اتاق های اطراف آن فعلا به کلاس های درس دانشکده پردیس اصفهان اختصاص دارد.
بخش اعظم جهانگردان و سیاحان فرنگی و همچنین نمایندگان کشورهای متعدد این سالن را به منزله جایگاهی می دانند که از آن مسابقات متعدد و بازی های معمول آن عصر نظیر چوگان بازی و غیره را بازدید می کرده اند. طبقات بعدی هر مورد مشتمل بر یک تالار بزرگ در اواسط و چندین اتاق کوچک در نزدیکی می‌باشند.
مطالب مرتبط:
ویژگی مختص کاخ عالی قاپوی:
آنچه کاخ عالی قاپوی را در صدر اثرها باشکوه و بسیار نفیس قرار داده است علاوه بر مینیاتورهای کار هنرمند مشهور عصر صفوی رضا عباسی، گچبری های آخرین طبقه است که سالن آن به «اتاق موسیقی» یا «اتاق صوت» نیز مشهور است. در این بخش از کاخ عالی قاپوی شکل مدل های استکان و صراحی در دیوار تعبیه شده‌است.
ساختن و پرداختن این گونه های به غیر از نمایش زیبائی و خلاقیت و ابداع هنرمندان گچکار برای این بوده است که انعکاسات حاصله از سرود های نوازندگان و اساتید موسیقی به وسیله این گونه های مجوف گرفته شود و صداها طبیعی و فارغ از منعکس شدن به گوش برسند.
«فرد ریچاردز» که خودش نقاش معروفی بوده و در اواخر عصر قاجاریه به ایران آمده در رابطه تزئینات گچبری این اتاق می نویسد:« . . . این تورفتگی ها مثل قطعات مختلف بازی معما با تناسب خاصی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند . . . » در زیر شرح بیشتری درباره‌ی گچبری های سالن صوت آورده شده‌است:
سالن موسیقی مشهور به سالن صوت
کاخ عالی قاپوی در طبقه ششم تالاری بزرگ دارد که کاملا گچ کاری است. این سالن که به اتاق صوت هم مشهور است، مبتنی بر آشنایی فیزیکی صوت و منعکس شدن آن به طوری تشکیل‌شده که مانند یک استودیوی مجهز به ضبط صدا طنین های مازاد صدا را از بین می برده است و اصوات را به صورتی صاف به تمام قسمت های سالن می رسانده. دیوارهای اتاق های اطراف هم با نقاشی های قشنگ تزیین شده اند.
در اتاق آهنگ یا این که اتاق صوت، گچبری هایی به طریق اشکال استکان و صراحی در دیوار درنظرگرفته شده که ساختن و پرداختن این انواع به جز نمایش زیبایی، خلاقیت و نوآوری هنرمندان گچکار، برای این بوده که انعکاسات نتیجه ها از آواز های نوازندگان و اساتید آوا، توسط این گونه های گرفته شده و صداها طبیعی و بدون انعکاس به گوش برسند.
کاخ عالی قاپوی طی ۵ سطح معماری و در حین جانشینان سلطان عباس اولیه به خصوص شاه عباس دوم و شاه سلیمان در بین ۷۰ تا ۱۰۰ سال ادامه و کامل شد. چه بسا به دلیل وجود کتیبه‌ای به خط نستعلیق در زمان آخرین شاه صفوی، تزئینات طبقه سوم اضافه یا این که بازسازی شده است .
